Oisterwijk in beeld - Deel 1

Oisterwijk

(Foto: 9 september 2014)

Oisterwijk is een stad in Noord-Brabant en hoofdplaats van de gemeente Oisterwijk.

In 2013 telde de plaats Oisterwijk 19.870 inwoners.

Economische geschiedenis:

Landbouw en textiel:

In Oisterwijk bestond vanouds enige met textiel verbonden nijverheid, gebaseerd op laken en linnen.

Zo was er de textielververij van Arnold en Wouter Holleman, alwaar uit meekrap ook garancine geproduceerd werd.

Dit gebeurde van 1852-1875.

Hier werden ook weefsels vervaardigd.

De Oisterwijkse textielindustrie was in 1870 vrijwel verdwenen door de opkomst van Tilburg als textielstad.

De aardappelziekte omstreeks 1850 en de invoer van goedkoop graan uit de Verenigde Staten

in het laatste kwart van de 19e eeuw zorgden voor een crisis in de landbouw.

De boeren verenigden zich in de Coöperatieve roomboterfabriek “De Boterbloem.”

De groeiende bevolking kon voorts werk vinden in de opkomende nijverheid.

Schoenindustrie:

Schoenmakers waren er in de meeste Brabantse dorpen te vinden.

Daarnaast werd de vervaardiging van schoeisel als huisnijverheid.

Gedurende de tweede helft van de 19e eeuw steeg het aantal schoenmakers.

Er was, ook vanuit het leger, veel vraag naar schoenen.

In 1912 vond 70% van de Nederlandse schoenenproductie in Noord-Brabant plaats.

Het aantal Oisterwijkse schoenmakers steeg in de periode 1860-1910 van 28 tot 347 en de laatsten

waren uiteindelijk werkzaam in 5 grotere en 15 kleinere bedrijven.

Pas omstreeks 1900 kwamen de eerste gemechaniseerde fabrieken op, daarvoor werd voornamelijk in manufacturen gewerkt.

De eerste aanvraag voor een fabriek was van J.P. van Arendonk (1899).

In het daaropvolgende decennium volgden er nog meerdere.

In 1930 werkten bij NV Paijmans schoenfabrieken (PASO) al 310 mensen.

Roosen-De Bakker telde toen 200 arbeiders en Stoomschoenfabriek La Hollande (fa. Larsen) had in 1927 meer dan 100 arbeiders in dienst.

De oprichting van een Vakschool voor Schoenmakers en de mechanisatie zorgden voor een toename van productiviteit en kwaliteit.

Uiteindelijk heeft Oisterwijk vele grotere en kleinere fabrieken gekend waar dames-, heren- en kinderschoenen werden vervaardigd alsmede pantoffels,

(zie Lijst van Nederlandse schoenfabrieken voor een groot aantal van deze Oisterwijkse bedrijven).

Na het topjaar 1965 begon de neergang, vooral door concurrentie eerst van Italië en later van landen als Taiwan en China.

Lederindustrie:

Voor Oisterwijk was ook de leerlooierij van groot belang.

Deze was toeleverancier voor onder meer de schoenindustrie.

De aanwezigheid van stromend helder water en eikenschors was essentieel voor deze bedrijfstak.

Ook deze vond oorspronkelijk plaats door tal van kleine familiebedrijfjes.

In de Voorste Stroom werden tussen 1871 en 1878 wel 46.000 huiden gespannen.

De beroepen van looier en schoenmaker, aanvankelijk gecombineerd, werden geleidelijk gescheiden specialismen.

De looiers vervulden vaak ook openbare functies.

Looier Hendrik van Beckhoven was omstreeks 1900 burgemeester van Oisterwijk.

Ondertussen kwam vanuit Duitsland een modernere aanpak met chemische looistoffen en zeer grote fabrieken.

In navolging daarvan werd in 1916 de N.V. Lederfabriek Oisterwijk opgericht door C.J. Van der Aa die in 1920,

via de in 1906 opgerichte Amsterdamsche Ledermaatschappij, opging in het concern Adler en Oppenheimer.

De fabriek ging zich in kalfsleder specialiseren.

Deze grootschalige fabriek leidde tot het verdwijnen van de kleinschalige looierijbedrijfjes.

Gedurende de periode 1916-1930 steeg het aantal arbeiders in deze fabriek van 80 naar 850.

In 1932 verkreeg ze het predicaat Koninklijke.

Na de Tweede Wereldoorlog ging de fabriek rundleder produceren en in 1966 werd ze overgenomen door Hagemeyer.

Het ging slecht met de leerindustrie en vele leerlooierijen sloten de poort.

In 1970 werd de Koninklijke Chroomlederfabriek overgenomen en in 1974 ontstond aldus de Koninklijke Verenigde Leder (KVL).

Dit was de grootste leerlooierij van Nederland.

Niettemin ging het in de jaren 90 van de 20e eeuw steeds slechter met de lederindustrie.

In 2000 werd bekend dat de fabriek zou moeten sluiten en in 2004 werd het faillissement uitgesproken.

Sigaren:

De eerste sigarenfabriek ontstond gedurende de jaren 70 van de 19e eeuw.

Het was de fabriek van de Gebr. De Kuijper die sigaren van het merk DK produceerde.

Een grotere fabriek kwam en fuseerde met DK in 1894.

Alphonse Hamers richtte toen De Huifkar op welke vanaf 1899 sigaren voor de internationale markt ging produceren.

Op hoogtijdagen werkten er 200 à 300 mensen.

Naast deze grotere fabrieken waren er ook kleinere bedrijfjes die goedkope eenheidssigaren voor de thuismarkt produceerden.

In 1912 was 6% van de Oisterwijkse bevolking in de sigarenindustrie werkzaam.

Toen Hamers in 1952 overleed werd sigarenfabriek De Huifkar overgenomen.

De traditie van deze sigaar word nog steeds gedragen.

Via Smith & Ten Hoven, Douwe Egberts, komt de merknaam vervolgens bij Agio terecht.

Via http://home.online.nl/jdek/serv005.html vind u een mooie afdruk van het sigarenbandje.

Meubelen:

Oisterwijk kende eveneens een belangrijke meubelindustrie.

Meubelfabriek Oisterwijk had vele showrooms in Nederland en was bekend van radio en tv reclames met de slogan “klop klop.”

Het hoofdkantoor en de productie waren gevestigd in het dorp.

In 1989 ging het bedrijf failliet en is in zeer afgeslankte vorm doorgestart zodat er van meubelindustrie nauwelijks meer te spreken valt.

Sociaal:

De Oisterwijkse werkgevers waren berucht vanwege de gedwongen winkelnering die vooral tussen 1870 en 1890 hoogtij vierde.

De prijzen in deze winkels lagen 12% hoger dan in de zogeheten vrije winkels.

Menige patroon bezat een eigen winkel, hoewel het in het algemeen meer om een opslagloods dan om een winkel ging.

De lonen waren laag, de werkdagen lang en de huisvesting slecht.

Na 1914 kwam aan de gedwongen winkelnering snel een einde en in 1917 was ze verdwenen.

Vanaf 1907 kwam ook de vakbeweging van de grond.

Toerisme:

Een belangrijke tak van bedrijvigheid is vanouds het toerisme.

De in 1909 opgerichte VVV was de eerste in Nederland, maar ze kende een voorloper, de Vereeniging tot bevordering

van het vreemdelingenverkeer te Oisterwijk, waarvan het oudste document een brief van 17 juli 1888 is.

Hierin werd gevraagd een vergunning voor een wielerwedstrijd te erlangen.

Het vennengebied ten zuiden van Oisterwijk was een grote attractie.

Een bedreiging vormden de plannen om het landgoed De Hondsberg te verkavelen en te bebouwen.

Het betrof het landgoed dat behoorde bij Kasteel Durendaal.

Hierop kwam de VVV in het geweer en de bemoeienissen hiervan hadden tot gevolg dat de Vereniging Natuurmonumenten dit gebied in 1913 kon aankopen.

Aldus werd de aanzet gegeven voor het natuurmonument Oisterwijkse Bossen en Vennen.

Tegenwoordig kent het gebied ten zuiden van Oisterwijk vele horecagelegenheden, een zwembad en tal van andere toeristische voorzieningen.

Bezienswaardigheden:

De Lind (voormalige marktplaats Oisterwijk, aangewezen als beschermd stadsgezicht +uitbreiding).

Hierlangs staat een aantal herenhuizen, zoals: Looiershuizen De Lind 8, De Lind 40.

Voormalige sigarenfabriek “De Huifkar,” De Lind 30.

Voormalige verffabriek Holleman, De Lind 28, uit 1849 (“Domus Renata”).

Voormalige herberg In de Drye Swaentjes, De Lind 42, in de 17e eeuw een herberg, in de 18e eeuw woning van de gemeentesecretaris, sedert 2005 een zakenpand.

Raadhuis, daterend uit 1899, herbergt een collectie gildezilver.

Trouwlaantje, een ongeveer 200m lang linden-berceau tussen de twee rijbanen van De Lind.

Het is traditie dat bruidsparen onder het twee eeuwen oude linden-gewelf door naar het stadhuis lopen.

Vroeger leidde dit pad naar de kapel van Onze Lieve Vrouw Ter Lind, ofwel Vreugderijke die stond op de plaats van het huidige raadhuis.

Vrijheidseik, tussen het Trouwlaantje en het raadhuis, geplant op of rond 19 oktober 1794 als vrijheidsboom en de enige die als zodanig nog bestaat in Nederland.

Lindeboom van vele honderden jaren oud en daarmee de oudste boom van Oisterwijk, staat op De Lind.

Reeds in 1388 werd de boom beschreven, maar het is onduidelijk of daar de huidige boom mee bedoeld is.

Onder de boom werden kaas- en eiermarkten gehouden en werd recht gesproken.

Voormalige Brouwerij “De Valk” aan de Dorpsstraat 10-14, uit 1916.

Reeds in 1816 was hier een brouwerij, gesticht door de uit Oirschot afkomstige Jan de Kroon.

In de kelders van de oude brouwerij vindt men tegenwoordig de “Dorpswijnkelder 1855.”

Het Stoom was een maalderij aan de Molenstraat 3 en 5, uit 1874, aangedreven door een stoommachine.

Deze werd vervangen door een gasmotor en in 1926 door een dieselmotor van het merk Crossley.

De maalderij werd begin jaren 60 van de 20e eeuw gesloten.

Kasteel Durendaal, uit de Middeleeuwen daterend maar in de 19e eeuw gesloopt.

Kerkhovense Molen (andere naam: Onvermoeid), stenen stellingmolen daterend uit 1895, nog in bedrijf, laatste windmolen van het dorp Oisterwijk.

Oudste huis van Oisterwijk, met gevel uit 1633 in de stijl van de Renaissance, aan de Kerkstraat 90.

Sint-Petrus’-Bandenkerk, parochiekerk uit 1897 en gebouwd ter vervanging van de oude kerk van Oost-Tilburg,

ontworpen door de architect Pierre Cuypers, bevat opalines (soort beschilderd glas) van de glazenier Charles Eyck.

Protestantse kerk, een eenvoudig zaalkerkje uit 1810, een zogenaamde Napoleonskerk.

De consistorie is uit 1830 en in 1974 werd ze gerestaureerd.

De kerk bezit een orgel uit 1730 waarvan de bouwer onbekend is, een Statenbijbel uit 1714 en één uit 1643.

Voorts een eikenhouten preekstoel uit 1778 met een koperen lezenaar uit 1700.

De gemeente heeft voorts kostbaar avondmaalzilver uit 1710 en de 19e eeuw en een 17e-eeuwse tinnen beker.

Kerk en orgel zijn in 1974 gerestaureerd.

Standbeeld van de priester-dichter Adriaan Poirters, uit 1926.

Monument voor Anton Huijbers, uit 1955.

Natuur en landschap:

Oisterwijk heeft als bijnaam de parel in ‘t groen.

Deze slogan vervangt de oude bijnaam de parel van Brabant, een naam die Oisterwijk moest delen met Heeze en het Belgische Grimbergen.

De plaats geldt als een toeristische trekpleister vanwege de vele bossen en vennen, zoals de natuurgebieden De Oisterwijkse Bossen en Vennen,

De Kampina, het Landgoed Nemelaer en het Landgoed de Rosep.

De natuurgebieden van Oisterwijk sluiten aan bij een reeks natuurgebieden in aangrenzende dorpen en vormen zo een deel van Het Groene Woud;

een nationaal park in de driehoek Eindhoven-Tilburg-‘s-Hertogenbosch.

Verder doen ook het Brabants Vennenpad en het Pelgrimspad Oisterwijk aan.

Vóór de 20e eeuw gaf het landschap ten zuiden van Oisterwijk een andere aanblik, in plaats van bossen waren er uitgestrekte heidevelden.

Doordat men ophield de schapen de heidevelden te laten begrazen en door aanplanting van bomen ontstonden er grote bosgebieden.

Bijzonder was dat er veel meer vennen waren dan in andere soortgelijke gebieden van Noord-Brabant en ook nu nog is dat het geval.

In 1801 werd reeds met de bebossing begonnen.

Ten noorden van Oisterwijk vindt men voornamelijk landbouwgebied.

Door de plaats stromen verscheidene beken, zoals de van de zuidkant binnenkomende Reusel, die bij Moergestel Achterste Stroom gaat heten

en die ten oosten van de kern Oisterwijk samenvloeit met de Voorste Stroom (een voortzetting van de uit zuidwestelijke richting komende Nieuwe Leij)

tot Esschestroom (ook wel Run genoemd).

Een andere, door De Kampina stromende beek is de Rosep, die uitmondt in de Esschestroom.

Laatstgenoemde verlaat in noordoostelijke richting de gemeente om zich verderop bij de Dommel te voegen.

(Wikipedia).

Molen Onvermoeid (Kerkhovense Molen) uit 1895 – Langvennen Oost 120

http://www.molendatabase.nl/nederland/molen.php?nummer=572

Basiq Dental B.V. – Bedrijfsweg 4

NS-station van Oisterwijk

De Dorpsherberg – Dorpsstraat 37

Smolders Schoenen – Dorpsstraat 44

Pronto Supervlaai Oisterwijk – De Lind 2

ING-bank – De Lind 1 en

Hema – De Lind 3

“Plus een toevallige ontmoeting op het kruispunt”

Equo Advocaten – De Lind 4

Chopard Interieur – De Lind 8 en

De Lind 10

Voormalige wijnhandel – De Lind 12 en

De Lind 14

De Lind 16

Honders & Alting Makelaars – De Lind 18

De Lind 35 en 35A

Rabobank – De Lind 20

Gallery Creutzberg & Van Dun - De Lind 39-41

Zoetelief Mode – De Lind 43

Brasserie De Swaen – De Lind 47

www.swaen.nl

Huize Domus Renata - De Lind 28

Voormalige Sigarenfabriek De Huifkar – De Lind 30

Idem

De Lind 32 en 34

Voormalig stadhuis van Oisterwijk – De Lind 56

Idem

De Lind

VVV Oisterwijk – De Lind 57

Eetcafé Lieve Lente - De Lind 59

www.lievelente.nl

Marialinde – De Lind

http://www.cubra.nl/bomen/boomvandeweek/oisterwijklinde/oisterwijklinde.htm

Restaurant Vuur & Vlam – De Lind 61

www.vuurenvlam-oisterwijk.nl

Restaurant Onder De Linden – De Lind 63

http://www.restaurants.nl/oisterwijk/onder-de-linden

Muziekkiosk – De Lind

Idem, met fontein

De Lind 40

De Lind 42

Idem

Gemeentehuis van Oisterwijk – De Lind 44

http://oisterwijk.nl/

Idem

Dorppomp – De Lind

Grandcafé La Belle – De Lind 71

http://www.kroegenweb.nl/cafe/15896/Grand_Cafe_La_Belle

De Lind 75

Eetcafé De Vrijbuiter - De Lind 77

http://cafe-devrijbuiter.nl/

Eethuys De Lind – De Lind 79

http://eethuysdelind.nl/

De Lind 81

De Lind 54

Pastorie - De Lind 52

Idem

De Lind 52 en 54

Zicht op De Lind

De scheve kastanje van Oisterwijk – Gemullehoekenweg

http://kunstenbomen.inoisterwijk.nl/kunstwerken/impressies/

Oorlogsmonument – Gemullehoekenweg

http://nl.tracesofwar.com/artikel/12803/Oorlogsmonument-Gevleugelde-Vrijheid.htm

Winkelblok - Gemullehoekenweg

Voor artikelen over Oisterwijk:

Klik hierop

Voor deel 2: klik hierop

Voor deel 3: klik hierop

Voor deel 4: klik hierop

Voor deel 5: klik hierop

Kees Wittenbols.

9 september 2014

Home