Engeland en Noord-Ierland

Houses of Parliament

Ja, dat is de officiële (vertaalde) naam van dit hele vreemde land. Het mag dan wel in Europa liggen, zelfs maar enkele uurtjes varen van ons vandaan. Toch is het een heel andere wereld. In dit artikel probeer ik mij te beperken tot Engeland, het grootste gedeelte van dit Verenigd Koninkrijk. Schotland zou zeker een apart artikel waard zijn. Wales wellicht ook, maar dat ken ik bijna niet. Om de een of andere voor mij onverklaarbare redenen zijn er een aantal eilanden die een aparte bestuurlijke status hebben. Bijvoorbeeld de kanaaleilanden, zoals Jersey en Guernsey en het bijbehorende Alderney en Sark. Deze Britse eilanden hebben zelfs een eigen munteenheid en postzegels en natuurlijk eigen wetten. Ook het typische Isle of Man in de Ierse zee en door Kelten bewoond, heeft een aparte status, een eigen parlement de Tynwald en natuurlijk ook eigen postzegels en wetten. Het gebied wat de Ieren het graafschap Ulster noemen en nog steeds door Groot Brittannië bezet wordt gehouden heeft normaliter ook een eigen parlement enz. enz. Laat ik me maar niet verleiden tot het doen van politieke uitspraken, want het blijft vreemd dat dit gedeelte van Ierland onder Brits bestuur valt. Ook al is de meerderheid van de bevolking in Noord-Ierland Protestants en niet Katholiek. Mijn vraag is dan heel simpel: “Nou en?” Wij beperken ons hier echter tot het grootste en voornaamste gedeelte van Groot Brittannië en dat is Engeland. Het begrip Engeland wordt ook dikwijls gebruikt om het hele (Britse) eilandengebied mee aan te duiden.

Tower of London

Mijn stelling is zonder meer en dat na vele, zeer vele bezoekjes en reizen naar dit land dat ik dit toch als een heel vreemd, raar en buitenissig land moet kwalificeren. Elke keer als ik er weer eens geweest ben word ik bevestigd in mijn zienswijze en dat op steeds meer punten! Tot voor ruime tijd geleden en dan spreek ik van ongeveer een eeuw terug, waren er slechts twee soorten mensen in Engeland. De zogenaamde High Class and de Lower Class. Een midden(stands)klasse (Middle Class) was er hoegenaamd niet en nóg is die moeilijk te duiden. Ja, qua inkomen is die er nu natuurlijk wel. Maar naar mentaliteit is Engeland nog steeds in die twee groepen te verdelen. Alhoewel er natuurlijk wel de meest scherpe kantjes af zijn gesleten. “London is the place to be!,” zegt een bekende slogan. Maar die slogan gaat zeker op als men die High Class eens van nabij wilt bezichtigen. Als u de juiste punten kent, dan kunt u genieten van de meest excentrieke en uitzinnige heerschappen die dit land heeft voorgebracht en die nog steeds in leven zijn. Alleen al hun kledij is duidelijk niet van deze tijd. Neem bijvoorbeeld het verschijnsel van ‘clubs’ waar men lid van moet zijn en hoe duurder de ‘fee,’ de jaarlijkse bijdrage, hoe zwaarder de ballotagecommissie en hoe mallotiger de leden ervan zijn. Voormalige leden van bijvoorbeeld de rechtelijke macht, voormalige legerofficieren en alles wat ook maar het bijvoeglijk naamwoord voormalig kan dragen. Wel die worden in Engeland, in die hoge kringen nog immer met hun laatste beroep, titel of wat ook maar enigszins op iets belangrijks duidt, aangesproken en dat blijft tot hun overlijden. Al dit zogenaamde ‘verheven volk’ woont in of rond Londen en dan met name in de graafschappen (provincies): Essex, Surray en Kent. Want nergens anders dan in Engeland is een woonplaats zó status gerelateerd.

Ik kende jaren terug eens een dame waar ik wel eens wat zaken mee deed. Haar man was advocaat en verbonden aan dé rechtbank van Londen, de Old Bailey. Hem zag ik zelden. Tot die keer dat ik eens was uitgenodigd om bij hen een weekendje te komen logeren. Ze woonden in een pracht van een ruim appartement en ik werd zelfs meegenomen naar zijn familie en daar werden we getrakteerd op een ‘lichte doch voedzame maaltijd.’ Bij ons thuis was het vroeger ‘warm eten’ en als er visite was werd er ook soep vooraf en een toetje erna geserveerd en soms nog wat extra fruit. Maar dit achtgangen menu met alle ‘egards en blabla’ was meer komisch dan functioneel. Alleen al de wijze hoe men met elkaar omging, hoe men de plaatsen aan tafel aangaf. Hoe men elkaar vroeg het een en ander aan te geven. Het was in wezen dolkomisch! Maar voor hen was het een bijzonder serieus gebeuren. Maanden later kwamen zij met een tegenbezoek hun opwachting maken bij ons in Nederland. Gezeten in een heuse sportwagen van Britse makelij kwamen ze bij ons voorrijden. Na de begroeting moest natuurlijk de antieke auto worden bezichtigd en ik vroeg toen met een lach op het gezicht, aan de trotse eigenaar: “Tell me, those letters on that little white sign. G.B.! The ‘B’ I understand, that’s for Britain of course, but what about the ‘G’? What does that say?” Het ‘snuitwerk’ van de ‘omhooggevallen semi-edelachtbare’ gaf mij méér dan voldoening. Zijn vrouw, van een heel ander kaliber, zei me later dat ze het ‘bestierf’ van het lachen. Pas veel later is de goede man mijn humor een beetje gaan begrijpen, maar ik ben ervan overtuigd dat hij stiekem nóg beledigd is.

Westminster Abbey

Het verschil is ook duidelijk te merken aan de kranten. Zo zijn er kranten waarmee een lid van de hogere klasse voor geen goud gespot zou willen worden op straat. Ook het bezoek aan een pub is ongeschreven gereglementeerd. Er zijn pubs voor de ‘working class’ en er zijn pubs voor … , vul maar in en waag het niet een verkeerde deur binnen te gaan. Afkomst natrekken en genealogie zijn uiteraard favoriete hobby’s van hen die zoals een Mrs. Bucket (uit de bekende tv-serie) graag tot de betere klasse willen behoren. Engeland staat bekend als traditioneel, dat is wel degelijk iets anders dan conservatief. Hoewel de Labour Party voor de gewone man zou staan en de Conservative Party voor de betere stand zou zijn. Decennia lang heeft deze tweedeling Engeland in zijn greep gehad. Zelfs in de Anglicaanse kerk, daar is een High en een Low church. Natuurlijk heeft het een en ander een theologische achtergrond, echter wel toevallig dat de High church toch het liefst bezocht wordt door de Lords, de Sirs en the Ladies! Maar neem ook hun hardnekkig vasthouden aan de eigen maten, gewichten en dergelijke. Het lukt ze echt niet hoor om in meters en centimeters te gaan denken en zeker in de pubs blijft het een ‘Pint’ of een ‘half Pint.’ Het was dan ook een ware revolutie toen de openingstijden van de pubs onlangs werden vrijgegeven. Maar ik hoorde de High Class al zeggen: “typisch weer iets van de Lower Class,” of wel van Labour!, “die hebben geen respect voor de tradities.”

Engelsen zijn dol op spookverhalen, geestverschijningen, samenzweringstheorieën, schandalen en sensatie. Ook zijn ze superbijgelovig. De vele verhalen van enge beesten die bijvoorbeeld in moerassen rondzwerven en kinderen verschalken doen het nog steeds goed. Het fenomeen van spookhuizen en spookkastelen is alom verbreid en gaat zelfs zo ver dat bepaalde huizen gedoemd zijn leeg te blijven staan, want de mare van een bepaald spook zou te erg zijn om er toch te gaan wonen. Het links blijven rijden op de wegen is ook al zoiets. Zweden was tot voor enkele decennia het laatste Europese land wat nog vasthield aan deze gewoonte. Groot Brittannië en ook Ierland zullen dat waarschijnlijk tot de jongste dag blijven doen. Londen, was vroeger de grootste stad van Europa en is voor de Engelsen nog steeds de hoofdstad van de wereld en als dat te overdreven is, is het dan toch minimaal de hoofdstad van het Britse Gemenebest. Het Engelse ontbijt is echter iets waar ze best trots op mogen zijn. Zelf ben ik niet zo’n fervente ontbijtster, echter op vakantie en als het wordt klaargemaakt. “Hmmm,” dan wil ik het wel graag verorberen. Geroosterd brood, gebakken eieren of roereieren, kleine vette worstjes, witte bonen in tomatensaus, soms een visje erbij. Diverse soorten jam of marmelade en natuurlijk de knapperige schijfjes bacon. Na een dergelijk ontbijt met koffie en jus d’orange kun je wel wat hebben en dat is wellicht dan ook de reden, dat die ‘gekke’ Engelsen in de loop van de ochtend al gerust een paar (‘emmers’) pints, met eveneens Engels bier naar binnen werken. Bier zonder schuim. Hier te lande ook wel ‘paardenpis’ genoemd.

Tower Bridge

Wat een ervaring is die je niet gauw vergeet zijn de typische Engelse arbeidersbuurten. Oerlelijke huizen, meestal wel met een erker. Geschilderd in de meest afschuwelijke en fletse kleuren. Maar soms ook knalgeel en het huis ernaast weer pimpelpaars of roze. Ook zo’n Engels kleurtje wat je ook zelfs teveel in de confectiemode tegenkomt. Over die mode gesproken, die loopt echt tien jaar achter bij die van ons en draagt zeker het predikaat ‘truttig’ met ere. Want mode is aan verandering onderhevig nietwaar? Natuurlijk ook in Londen, maar even buiten Londen en nog wat verder en je ‘schrikt je rot.’ Soms lijkt het wel of de tijd stil heeft gestaan in sommige dorpen en stadjes. Trouwens dat verschil tussen dorpen en steden wordt steeds groter. De steden worden moderner en de dorpen, die toch wel steeds groter worden, passen zich nauwelijks aan.

Reizen in Engeland is vrij duur, nog niet zozeer het openbaar vervoer, dat valt nog wel mee. Maar bij reizen in landen die groter zijn dan Nederland en Groot Brittannië dat 6 maal zo groot als Nederland is, zijn overnachtingen noodzakelijk en die zijn daar aardig aan de prijs. Voor € 100,- per nacht hoeft u echt geen bijzondere luxe te verwachten en ook het eten is vrij duur. Of u moet genoegen nemen met de ‘Fish and Chips,’ soms nog verkrijgbaar in de krant van de vorige week. Een echte maaltijd in een restaurant is zonder meer stukken duurder dan men bij ons gewend is. In haast elke pub kunt u echter ook redelijk goed eten en de prijzen zijn dan een stuk acceptabeler. Verwacht overigens voor uw geld in heel Engeland geen culinaire hoogstandjes. Je komt er net niet om van de honger zeg ik weleens spottend. Gelukkig kun je nog altijd bij de Chinees terecht of bij de vele overal aanwezige Indiase restaurantjes. De zogenaamde curry restaurants. Van de zeer velen immigranten uit die landen, welke Engeland in vorige decennia nog tot zijn koloniën mocht rekenen, zijn er velen in geslaagd om een redelijk tot goedlopend eettentje te exploiteren. Nadat de Engelsen eveneens enkele tientallen jaren de bekende ‘kat uit de boom hebben gekeken,’ blijkt nu ook dat zij tot de gewaardeerde klantenkring zijn gaan behoren. Dat geldt natuurlijk niet voor de Upper Class, dat zult u wel kunnen billijken! Die blijven aan de ‘roastbeef en de typische Engelse puddingen!’

Radcliffe-Camera Oxford

Trouwens alles is bijna duurder in Engeland dan hier. Sigaretten zijn inmiddels echt onbetaalbaar geworden en voor een mixdrankje betaal je daar net zoveel als hier voor een hele fles in de slijterij! Londen is een prachtige stad, alleen je kunt er beter heen gaan zonder auto. Niet dat het verkeer zo chaotisch is, dat valt best mee en de gemiddelde Engelsman is een redelijke ‘heer in het verkeer.’ Maar vindt maar eens een parkeerplekje en als je er al een gevonden hebt, denk je dat de kosten bij nader inzien toch wel in de buurt komen voor het maandelijkse bedrag van de aflossing van je karretje. Nog even terugkomend op de grote tweedeling in de Engelse maatschappij. Jarenlang en ook nu nog is en was het de gewoonte dat de kinderen van de betere klasse hun opleiding kregen op kostscholen. Mede door de conservatieve en traditionele inslag van de gemiddelde Engelsman en de kostscholen in het bijzonder is het regiem op dergelijke scholen vrij streng. Zou dát de directe aanleiding zijn dat er in Engeland zoveel verknipte en ook seksueel verknipte figuren rondlopen?

Voor een bijzondere trip wil ik toch graag nog uw aandacht vragen. U zult er geen spijt van hebben. Na enkele dagen Londen en de meest voor de handliggende hoogtepunten te hebben gezien, zoals het Houses of Parliament, de Tower of London, Madame Toussoud, Saint Paul’s Cathedral, dé ambtswoning van de Prime Minister: 10 Downingstreet enz. enz., ga dan eens naar het zuidwesten. Dé streek bij uitstek waar de wildste verhalen de ronde over doen. De mythe van King Arthur die hier geregeerd zou hebben?! en natuurlijk Stonehenge. De oeroude … , ja wat is het? Niemand die het met zekerheid kan zeggen. De een spreekt over een oude sterrenwacht, de ander over een prehistorische tempel. De volgende over een offerplaats. Feit is dat er velen een raar gevoel bij hebben daar te staan. Zelf heb ik echter niets mogen ervaren. Maar ja, die duizenden anderen zijn gevoeliger dus en tellen natuurlijk meer mee dan ik, die soms de ‘nuchterheid zelve’ ben. Ietsjes verder in de plaats Glastonbury (graafschap Somerset) daar hoor je de verhalen als dat de apostel Paulus daar vroeger geweest zou zijn. Maar men weet daar ook te vertellen dat Jezus voor Hij begon aan Zijn openbaar leven daar geweest zou zijn en wel met Zijn oom, Jozef van Arimathea, die daar tinmijnen in bezit zou hebben gehad.

King’s College Chapel - Cambridge

Feit is dat er in de 1e eeuw na Christus inderdaad handel is gedreven met Zuid-Engeland, toen Romeins gebied en dat inderdaad mensen uit het oostelijke gedeelte van het Romeinse Rijk, dus Judea en dergelijke daar geweest moeten zijn. Die reizen gingen dan over zee naar wat nu zo ongeveer Marseille is in Zuid-Frankrijk en dan door Frankrijk (Gallië) heen en zo naar de kust. Zelfs voor die tijd was de overtocht naar Engeland echt niet zo bijzonder! Niet dat de Romeinen al een lijndienst hadden varen, maar er was wel geregeld verkeer. De nog zuidelijker liggende graafschappen Devon en Cornwall zijn echt van een andere wereld. Juist in die streken daar kon ik me dan wel voorstellen dat er rare en vreemde dingen gebeurd zouden zijn. Soms was de sfeer toch aangrijpend en vreemd, anderzijds is de architectuur van de dorpjes en stadjes zó authentiek dat je wel compleet gevoelloos moet zijn om je niet in een andere tijd te wanen. Dat is ook wat Engeland soms zo attractief maakt. Men weet door middel van aanleg van groen, heggen, tuinen en de bouw van sommige huizen en de uitstraling van winkeltjes die zo uit de Charles Dickens tijd lijken te komen, je een gevoel te geven van een tijdreis. Engeland is een mengelmoes van lelijke, foeilelijke steden en regelrechte toppers zoals Oxford en Cambridge. Ook ruimschoots voorzien met schattige dorpjes en stadjes waar onze Anton Pieck zich zeker thuis had gevoeld. De schepen vanaf Hoek van Holland doen er tegenwoordig geen acht uren meer over om in Engeland (Harwich) af te meren. Er zijn er bij die het in nog geen 3,5 uur meer weten te ‘fiksen.’ Ook kunt u nu per auto en per trein via de tunnel in Noord-Frankrijk. Een stuk sneller, maar leuker? Nee, echt niet!

Silvia Videler.

Oktober 2006

Home