Ulicoten in beeld
Ulicoten
(Foto: november 2006)
Wat betekent Ulicoten?
Vroeger
bracht men “coten” in verband met holen.
Vandaar dat Pastoor Juten en Rector van
den Broek voor “Uli” of “Ulle” een diersoort zochten.
Zij kwamen
dan tot deze naamsverklaring: Ulicoten betekent
“holen van ulken” (bunzingen).
Heden
betwijfelt niemand meer, dat “cote”
hetzelfde is als “kleine hoeve.”
Koter is een
kleine boer, keuterboer.
Pastoor Binck
en Dr. Weijnen zochten naar de nadere bepaling van
die kleine hoeven.
Pastor Binck
verklaarde: “Ulle” is
“Wille." Wille was de eigenaar van die coten.
In verband met de volgende plaatsnamen:
de Bertels, het Wille, de Kruisberg en de Bertelbaan, die allemaal op het gehucht Hondseind onder Ulicoten liggen, betekent dan Ulicoten:
de kleine hoeven van Willebert
(Sint Willibrord).
Dorpsstraat 49
Dr. Weijnen vindt vele “Ule”-namen, die met laag land en water in verband
staan.
Iemand die ter plaatse bekend is, zal er
iets voor voelen.
Ulicoten betekent dan kleine hoeven in een nat land.
De oude Pastorie - Dorpsstraat 42
Hoe oud is Ulicoten?:
Er zijn in
Ulicoten geen dingen gevonden waaraan je kunt zien
hoe oud het is.
Als je
naar de naam, andere oude namen en naar de dorpsaanleg kijkt, dateert Ulicoten van voor 700.
In 1444
werd voor de eerste keer schriftelijk melding gemaakt van Ulicoten.
Dat was omdat ze een eigen priester in
dienst mochten nemen.
De kerk:
Voordat er
in Ulicoten een kerk was moest men in Baarle-Nassau naar de kerk, dat was best ver reizen dus de
kinderen en de bejaarden gingen niet mee.
Omdat Baarle-Nassau te ver weg was kreeg Ulicoten
in 1444 toestemming om een priester in dienst te nemen en een kerk te bouwen.
Ze bouwde
een eenvoudig zaalkerkje, dat werd toegewijd aan Onze Lieve Vrouw en de Heilige
Antonius Abt.
Er was
wekelijks om maandag en vrijdag een mis.
Op
zondagen moest men toch nog naar Baarle-Nassau.
Bernarduskerk
http://www.meertens.knaw.nl/bedevaart/bol/plaats/775
Daarom
werd in 1469 het kapelletje afgebroken en vervangen door een kerkje met een
toren.
De
priester moest in Ulicoten wonen en op zon- en
feestdagen de mis opdragen, wijwater wijden en de hoofdwaarheden van het geloof
uitleggen.
In 1618
kreeg de priester een nieuw huis en een nieuwe tuin naast de kapel.
Alles was
goed geregeld tot de protestanten Ulicoten kwamen
overvallen.
Zij namen
de kapel af en ontheiligden hem, de priester moest vluchten naar Baarle-Hertog (1648).
Daarom
moesten de Ulicotenaren weer naar de kerk in Baarle-Nassau of Meerle.
In de
kapel in Ulicoten stond een Bernardusbeeldje
wat ze vereerden, dat beeldje hadden ze verborgen voor de protestanten.
Omdat ze
door de protestanten niet meer naar de kerk mochten, bouwden ze een kerkje net
over de grens.
Dorpshuis - Dorpsstraat 40
In 1797
hebben ze dat kerkje verlaten en zijn ze naar hun oude kerk teruggekeerd.
In 1869
werd er begonnen met de bouw van een nieuwe kerk, hij kostte 37000 gulden.
In 1930 is
die kerk vergroot.
Hij werd
met twee zijbeuken uitgebreid en de muren van het schip zijn uitgebroken en
vervangen door granieten kolommen.
Dat viel
veel te duur uit het kostte meer dan 80.000 gulden.
In de
Tweede Wereldoorlog werden de klokken uit de kerktoren gevorderd.
Daarom
werden er 2 zuurstofflessen ingehangen.
Op 21
oktober 1944 hadden de Duitsers de toren aan de epistelzijde met 600 kilo
springstof laten ontploffen.
De kerk en
de torens konden niet meer gemaakt worden en de pastorie was zwaar beschadigd.
Als
noodkerk richtte men het patronaat (dat is nu het dorpshuis) in.
Toen begon
men aan de wederopbouw.
De Dorpsbakker Remeijsen
– Dorpsstraat 39
Eerst
bouwde men in 1945 een kapelletje op de plek net over de grens waar het
schuurkerkje was geweest.
Het
kapelletje staat er nu nog.
December
1944 begon men met het afbreken en opruimen van de verwoeste kerk.
Mei 1948
werden de plannen voor de nieuwe kerk ingediend bij het ministerie van
wederopbouw.
19
augustus 1948 werden de plannen goedgekeurd en 24 september ging men bekijken
welk bedrijf de kerk mocht bouwen.
Albouw uit Breda
deed het met 357.000 gulden het goedkoopst.
Pastoor
van Steen metselde op 1 maart 1949 de eerste steen met oorkonde.
7 augustus
1949 ging de vlag op de kap.
Hoek Wilhelminastraat
– Dorpsstraat
13
februari 1950 werden de klokken gewijd.
Omdat het weer niet meezat gebeurde het
in een deel van de kerk.
13 juni
1950 werd de kerk ingewijd.
Deze kerk staat er nu nog.
De
reparatiekosten voor de pastorie bedroegen 3408 gulden en 27 cent.
Restaurant-Eetcafé “De Kluis”-
Dorpsstraat 32A
Het onderwijs:
Het
onderwijs was vroeger in een dorpsschool, een kleuterschool was er niet.
Omdat er
voor 1900 geen leerplicht was, waren de kinderen omdat ze moesten werken of
door slechte wegen vaak niet op school.
Pastoor Ermen kwam met het idee om een bewaarschool te openen met katholiek kleuter- lager- en vakonderwijs.
Omdat hij in Nederland geen zusters kon vinden om les te
geven ging hij ze uit België halen.
Dorpsstraat 31
Op 5
oktober 1909 werden de gebouwen ingewijd, de bijzondere lageronderwijsschool
opende 1 januari 1910.
Toen de
Belgische zusters weer weg gingen werd er tijdelijk een katholieke gemengde
school begonnen.
Maar door
Pater Jochems kwam Ulicoten
in contact met de zusters Dominicanessen van Voorschoten.
Begin 1913
werden er een meisjesschool onder leiding van de zusters en een jongensschool
onder leiding van onderwijzers opgericht.
Dorpsstraat 29
In de
Jaren 1950-1952 moesten de zusters Dominicanessen van Voorschoten zich
terugtrekken uit Ulicoten.
Tegelijkertijd
met het vertrek van de zusters Dominicanessen van Voorschoten deden de Zusters
Franciscanessen van Dongen hun intocht.
Tegenwoordig
is er een katholieke bassischool in Ulicoten, genaamd Bernardusschool.
Postagentschap – Dorpsstraat 71
Gedenksteen tegen gebouw Postagentschap
Middelen van bestaan:
Ulicoten is ontstaan temidden van uitgestrekte heidevelden en vennen.
Rond 1198
is Godfried van Schoten begonnen met het ontginnen van de grond.
De
bewoning van dit gebied is pas laat in de dertiende eeuw op gang gekomen.
In de
eeuwen die volgden is Ulicoten een landbouwdorp
gebleven.
Zaal Eetcafé “De Kneut”
– Dorpsstraat 79
In 1811
leefde 86% direct van de landbouw.
Aan het
begin van de negentiende eeuw was 95% van de bevolking van Ulicoten
geheel of gedeeltelijk afhankelijk van de landbouw.
In 1867
kwam er een spoorlijn van Turnhout naar Tilburg, zo konden de boeren goedkoper
stadsbeer aanvoeren.
Rond 1880
kwam er een grote landbouwcrisis.
Dorpsstraat 58
Dorpsstraat 91
Op de
magere zandgronden in Ulicoten werd voornamelijk
boekweit verbouwd.
Rond 1810
probeerde de Franse overheid suikerbieten vlas en hennep te verbouwen, dat
lukte niet omdat de grond daar niet geschikt voor was.
De
aardappelteelt groeide sinds 1750, in de negentiende eeuw werd het nog meer.
Doordat er
gebrek aan stro en hooi was ging men meer haver, groenvoer en voederbieten
telen.
Er zijn
geen goede weidegronden, daarom krijgen de kinderen van de boer een taak erbij,
ze moeten met de koeien langs de wegen naar gras zoeken
om ze genoeg te laten
grazen.
Sint Bernarduskapel –
Bosstraat
http://reliwiki.nl/index.php?title=Ulicoten,_Bosstraat_-_Bernarduskapel
De boeren
in Ulicoten hadden het niet zo breed en ze moesten
hard werken om de kost te verdienen.
Het was
niet ongewoon dat men een hele oude knecht in dienst
had.
Met het
houden van schapen op heidevelden verdiende men wat extra.
Hoek Bosstraat – Dorpsstraat
Eind
negentiende eeuw begon men coöperatieve verenigingen op te richten, dat
wil zeggen dat men gezamenlijk een onderneming opzet zoals een melkfabriek,
iedereen betaalt een beetje geld en samen heb je een heleboel geld en hoef je
geen dure leningen af te sluiten.
In Ulicoten waren er ook van deze coöperatieve
verenigingen: melkfabriek De Eendracht, De Boerenleenbank, de Boerenbond, de Eierbond enzovoorts.
(Wikipedia).
Theeuwis Mengvoeders
Aanvullende foto’s:
17
september 2008
Dorpsstraat 1
Dorpsstraat 7
Bernardusschool
S.V. Ulicoten
Zicht in de Dorpsstraat
Aanvullende foto’s:
6 november
2008
Dorpsstraat 2
Standbeeld De Harende Boer – Hoek Meerleseweg/Molenstraat
Bord bij het standbeeld
Dorpsstraat 54
Chaamseweg-Hazenberg 10 en 12
Chaamseweg-Hazenberg 5
Chaamseweg-Hazenberg 19
Vakantieoord De Steppe – Baarleseweg
1
(Foto: 18 maart 2010)
Aanvullende foto’s:
28 april
2010
Zicht in de Dorpsstraat
Maaijkant 7
Maaijkant 2
Maaijkant 11
Maaijkant 12 en 14
Maaijkant 16 en 16A
Zicht
in Maaijkant
Maaijkant 20
Maaijkant 21
Camping Ponderosa –
Maaijkant
Idem
Maaijkant 23
Zicht
in Maaijkant – bij camping
Maaijkant 25
Idem
Zicht in de Oude Bredasebaan
– vanuit de camping
Mijn
indruk van Ulicoten: Ulicoten
is een alleraardigst dorpje, zo’n 5 kilometer
gelegen van Chaam. Het doorgaand
verkeer gaat door de Dorpsstraat en het is gematigd druk. Ulicoten
is zeker geen groot dorp en het aantal inwoners schat ik op 1500 (zoek ik nog
op). Ulicoten heeft best wel
een ‘historie,’ maar kan daar niet veel van terugvinden. Ulicoten is geheel omringd door
landbouwgrond en behoort bij de gemeente Baarle Nassau.
Voor artikelen over Ulicoten
Kees
Wittenbols.
November
2006