Willemstad in beeld – Deel 1

Willemstad

(Foto: 31 oktober 2011)

Willemstad is een (vesting) stadje in de gemeente Moerdijk, in de provincie Noord-Brabant.

Willemstad ligt waar Volkerak en Hollands Diep elkaar ontmoeten.

Het Oude Raadhuis uit 1587 (1)

Het oude Raadhuis uit 1587 (2)

De Oude Pastorie – Kerkring

Zicht op de Jachthaven vanaf Bastion Groningen

Voorstraat 48

Beknopte Geschiedenis:

Vroeger lag hier een gors.

Toen Jan IV van Glymes, markies van Bergen op Zoom deze had laten inpolderen, ontstond rond 1565 het dorpje Ruigenhil.

Op 17 juni 1583 nemen de Spanjaarden Steenbergen in.

Willem van Oranje laat Ruigenhil versterken tot vesting.

Na diens dood in 1584 verleende zijn zoon, Prins Maurits, de plaats in 1585 stadsrechten.

Willem’s stad kreeg de officiële naam Willemstad.

Mauritshuis (1)

www.mauritshuiswillemstad.nl

Idem

(Foto: 2 september 2015)

Mauritshuis (2)

Zijvleugel Mauritshuis

Bijgebouw Mauritshuis

De Rosmolen – Landpoortstraat

Zicht in de Landpoortstraat

Prins Maurits liet de “Fortificatiemeester” Adriaan Anthonisz de vesting uitbreiden tot zijn huidige vorm van een zevenpuntige ster.

De bastions op de punten van de ster werden ieder genoemd naar een van de zeven provinciën die zich hadden verenigd in de strijd tegen Spanje.

Ook werd, door Coenraet Norenburch, in Willemstad een protestantse kerk gebouwd, de Koepelkerk (1607).

Dit is de eerste voor de protestantse eredienst gebouwde kerk in Nederland.

Prins Maurits verleende financiële steun voor de kerk, op voorwaarde dat deze in een ronde of achtkante vorm zou worden gebouwd.

In 1623 liet Maurits in Willemstad de Princehof bouwen (tegenwoordig Mauritshuis).

Het gebouw was vanaf 1973 het stadhuis van de gemeente Willemstad, tot deze in 1997 opging in de gemeente Moerdijk.

Oorlogsmonument bij Mauritshuis

Schandpaal bij Mauritshuis

Monument voor de Belgische slachtoffers

Zicht in de Voorstraat (1)

Er bestaat nog altijd een band tussen Willemstad en de familie Van Oranje.

Eén van de titels van Koningin Beatrix is Vrouwe van Willemstad.

Willemstad doorstond in 1793 een beleg door de Fransen, maar werd overgegeven na de val van Bergen op Zoom.

In het begin van de 19e eeuw werd Willemstad bezocht door koning Lodewijk Napoleon op 27 en 28 april 1809

en door diens broer keizer Napoleon op 4 oktober 1811.

De keizer gaf opdracht tot de bouw van een kruithuis.

In 1874 werd Willemstad het centrum van de Stelling van het Hollandsch Diep en het Volkerak.

Het moest Holland beschermen tegen troepen die vanuit Brabant het Hollands Diep wilden oversteken

en de toegang voor schepen naar het Hollands Diep afsluiten.

Zicht in de Groenstraat

Zicht in de Voorstraat (2)

Op 28 mei 1926 werd de status van vesting bij Koninklijk Besluit opgeheven.

In 1970 is de gehele voormalige vesting, inclusief binnenstad en schootsveld, tot beschermd stadsgezicht verklaard.

Zicht in Kerkring (1)

(Foto: 2 september 2015)

Zicht in Kerkring (2)

(Foto: 2 september 2015)

Zicht in Kerkring (3)

(Foto: 2 september 2015)

Zicht in de Achterstraat

Economie:

Willemstad leeft tegenwoordig voor een groot deel van toerisme.

De stad is een van de vijftien leden van de “Nederlandse Vereniging van Vestingsteden”

en richt zich met onder andere een jachthaven op de watersport.

Naast de diverse musea binnen de vesting vormen de Volkeraksluizen vlakbij het vestingstadje een bezienswaardigheid.

De Koepelkerk – Kerkring 19

http://www.reliwiki.nl/index.php?title=Willemstad,_Kerkring_19_-_Koepelkerk

Bord voor De Koepelkerk

Entree van De Koepelkerk

Zicht in de Rozemarijnstraat

Monument Rozemarijnstraat/Achterstraat

Stadsgeschiedenis:

Hieronder vindt u een korte beschrijving van de geschiedenis van Willemstad.

De pioniers die in 1565 vol goede moed de pas drooggelegde polder de Ruigenhil introkken om die te ontginnen en er een dorp te bouwen,

zullen op een betere toekomst voor hen en hun kinderen gehoopt hebben.

Het werden echter moeilijke jaren, te moeilijk voor menigeen.

Bij de Allerheiligenvloed van 1570 begaf de dijk het en liep de polder onder water.

Een jaar later kwamen de Watergeuzen die het Eiland plunderden, de pastoor wegjaagden en al het graan en vee meenamen.

Ze werden verdreven door Spanjaarden die er eveneens huis hielden.

Brandstichtingen, gijzelingen en afpersing waren die eerste jaren aan de orde van de dag.

De Watergeuzen kregen uiteindelijk de overhand en gebruikten de nieuwe polder als basis voor hun verdere strooptochten.

Beter werd het toen in 1583 prins Willem van Oranje het dorp liet omwallen en er naar ontwerp van Abraham Andriesz een vesting van maakte.

De eenzaam in de polder gelegen boerderijen bleven echter nog gedurende de gehele Tachtigjarige Oorlog doelwit van groepjes plunderende Spanjaarden.

Deel van Bastion Groningen (1)

Bord voor Bastion Groningen

Deel van Bastion Groningen (2)

Deel van Bastion Groningen (3)

Uitzicht op Jachthaven vanaf een Bastion

In 1587 stelde het stadsbestuur van Willemstad zoals het dorp Ruigenhil sinds 1584 werd genoemd, zich onder het gouvernement van prins Maurits.

Hij zou het onderhoud van de vesting en allerlei oorlogslasten voor zijn rekening nemen in ruil voor de opbrengst van de belastinggelden.

Ook in de bouw van een stadhuis en van een kerk – de eerste in Nederland voor de protestantse godsdienst gebouwd – werd door hem bijgedragen.

In 1615 werd Maurits Heer van Willemstad, toen Willemstad met de polder de Ruigenhil werd afgescheiden van het Markizaat van Bergen op Zoom

en een aparte heerlijkheid werd.

“d’Orangemolen” uit 1734

http://www.molendatabase.nl/nederland/molen.php?nummer=612

Huizen in de Achterstraat

Zicht in de Bovenkade

Willemstadters leerden met soldaten van allerlei nationaliteit samen te leven.

Ze hadden ze, totdat in 1748 een kazerne werd gebouwd, in huis of in soldatenhutjes in hun tuin.

Zelf moesten ze zich trouwens ook in tijden van oorlog wapenen en dienst doen bij de burgerwacht.

Eenmaal tijdens het bestaan als vesting onderging Willemstad een belegering,

namelijk in 1793 toen een Frans leger van ruim 8000 man tevergeefs trachtte de vesting te veroveren.

In januari 1795 kwamen de Fransen terug en moest Willemstad in opdracht van de Staten-Generaal capituleren.

Brandweerkazerne – Landpoortstraat

Idem

(Foto: 2 september 2015)

Gevelsteen Brandweerkazerne – Landpoortstraat

Pand “De Vier Heemskinderen” – Voorstraat

Tijdens de Bataafs-Franse tijd (1795 – 1813) bleef Willemstad oranjegezind en hardnekkig vasthouden aan verworven rechten,

maar aan de nieuwe tijd viel niet te ontkomen.

Haar status aparte als vallende onder het gouvernement van Oranje was voorbij.

Onder aanvankelijk protest, maar later toch op eigen verzoek, werd Willemstad in 1797 bij Bataafs Brabant ingedeeld.

Nadien kwamen er ook nog oorlogen maar deze bleven ver van Willemstad.

Ze hadden alleen als gevolg een vergroting van het garnizoen en soms het afkondigen van de staat van beleg.

Verder ging het leven rustig door.

Men liet graag alles bij het oude en vertrouwde.

De gunstige ligging aan het Hollandsch Diep heeft Willemstad nooit uitgebuit.

Ook niet toen in 1926 de vesting werd opgeheven.

Toen kon men eindelijk buiten de vestingwallen gaan bouwen, iets wat voordien niet was toegestaan.

Van de plannen tot de aanleg van een tramhaven en een industrieterrein is niets gekomen.

Ook een ambitieus uitbreidingsplan strandde.

De goedbewaarde wallen, nu Rijksmonument, werden in 1935 door het Rijk voor dertig jaar in pacht gegeven

aan de Stichting Menno van Coehoorn en nadien aan de gemeente Willemstad overgedragen.

Het Arsenaal – Benedenkade

Wachthuis? – Benedenkade

Zicht in de Benedenkade

Restaurant Bellevue

De Duitse bezetter maakte van Willemstad in de Tweede Wereldoorlog (1940 – 1945) opnieuw een vesting.

De “Festung Willemstad” werd een onderdeel van de Duitse kustverdediging.

In november 1944 lag Willemstad dagen lang onder Engels artillerievuur.

Tijdens een korte wapenstilstand kon de bevolking de stad uittrekken en werd elders in bevrijd Brabant ondergebracht.

Pas lang nadat het gehele land bevrijd was, konden de evacués naar het zwaar gehavende Willemstad terugkeren.

Nauwelijks bekomen van de ellende werd Willemstad in 1950 getroffen door twee rampen.

Een zware windhoos raasde over de stad en bracht veel schade toe.

Vlak voordat de gerestaureerde koepelkerk in gebruik zou worden genomen, brak er brand uit.

Van het fraaie gebouw resteerden alleen de muren.

Bij de Watersnoodramp van 1953 werd ook de Ruigenhil getroffen.

De daarop volgende Deltawerken met onder andere de bouw van de Volkeraksluizen was een stimulans voor de werkgelegenheid en de woningbouw,

alsook voor de recreatie en watersport.

In 1997 hield Willemstad op een zelfstandige gemeente te zijn.

Sindsdien vormt zij samen met vier andere voormalige gemeenten de nieuwe gemeente Moerdijk.

(Wikipedia).

Geschutsbunker (1)

Geschutsbunker (2)

Ingang Geschutsbunker 1

Interieur Geschutsbunker 1

Schuilruimtes (1)

Schuilruimtes (2)

Bord voor Bastion Holland

Restaurant “Hof van Willemstad”

Zicht op Het Volkerak

Voor nog meer informatie

zie de website van de Heemkundekring:

www.heemkundekringdewillemstad.nl

Huizen nabij Bastion Groningen

Vestingmuren nabij Bastion Groningen

Restaurant Bora Bora

Humor in Willemstad.

Achter deze deur bevindt zich een drukkerijtje

Gedeelte wandelroute langs en over de wallen

Idem

(Foto: 2 september 2015)

Idem

(Foto: 2 september 2015)

“De Wachter”

Wie langs de Oostdijk bij Willemstad fietst, ontwaart halverwege een heuvel waarin een golvend lijnenspel is te ontdekken.

Dit kunstwerk, van de Bredase kunstenaar Marius Boender, heet: “De Wachter.”

Schroom niet en beklim dit kunstwerk.

Laat u niet afschrikken door de schapen die op en rond dit kunstwerk lopen.

De top wordt gevormd door een betonnen zitbank die is uitgevoerd in dezelfde golvende lijnen als de rest van het kunstwerk.

Vanaf daar heeft u een magnifiek uitzicht over de uiterwaarden langs het Hollandsch Diep,

de achterliggende polders en natuurlijk de dijk die dit achterland beschermt.

Deze informatie en onderstaande foto werden gestuurd door:

Chris Nuiten, Projectspecialist Civiel Onderhoud (Waterschap Brabantse Delta).

Zie ook de website: www.brabantsedelta.nl

“De Wachter”

Mijn indruk van Willemstad: Ik ben vele malen in Willemstad geweest, maar dat geldt uiteraard nog veel anderen. Doch ’n jaar of twee terug ben ik daar naar toegegaan om een en ander eens goed te gaan bekijken. Vroeger kwam ik niet verder als een terras voor een horecagelegenheid om daarna nog even aan de waterkant te gaan kijken. Maar 2 jaar geleden heb ik het hele stadje doorkruist. Het was nu dan ook slechts een kleine moeite om van de juiste en bijna alle interessante objecten foto’s te maken. De nog steeds aanwezige bastions hebben toen op mij veel indruk gemaakt en nu ook weer heb ik het hele gebied bewandeld. De bastions zijn een bezienswaardigheid ten top. Overal bunkers met daartussen allerlei gangetjes en trapjes en de meest vreemde ruimtes die maar denkbaar zijn. Het is niet alleen zeer spannend een en ander gade te slaan, maar is tevens een heel fijn wandelgebied. Zeker bij mooi weer. Vanuit de wallen heb je ook fraaie uitzichten naar het dorp en het water. Voor een ieder die benieuwd is hoe de vestingwallen er eens in Breda uitgezien zouden hebben, kunnen hier in Willemstad een aardig vergelijk vinden. Vele bastions zijn nog in de oorspronkelijke staat. Soms wel wat vervallen, maar dat brengt de tijd natuurlijk met zich mee. Willemstad is een echte toeristenstad. Persoonlijk vind ik Willemstad na Geertruidenberg het mooiste plaatsje van Noord-Brabant. Het kan er in de zomer erg druk zijn. Er zijn een flink aantal oude straatjes en menige winkeltjes zijn hier in te vinden. Ook de horeca is ruimschoots aanwezig. Zomers zijn er ook rondvaarten, die de Biesbosch aandoen en het is natuurlijk ook aangenaam verpozen langs de waterkant. Een stuk verder heb je nog de Volkeraksluizen. Daar ben ik nu niet geweest. In een van mijn verhalen over mijn vroegere werkgevers kom ik hier nog op terug. Want eens werkte ik bij de Rijkswaterstaat, Directie Sluizen en Stuwen en heb derhalve ook tekenwerk verricht betreffende deze sluizen en ben daar ook wel eens op werkbezoek geweest. Nu nog even iets over die straatjes: Persoonlijk vind ik de Koepelkerk met de daaromheen liggende Kerkring het mooiste gedeelte van Willemstad. Dit hele gebied doet mij echt denken aan vroegere tijden, met al die oude huizen die hierin staan. Ook de Groenstraat en Voorstraat mogen er wezen. Ook de situatie rondom de molen is een lust voor het oog. Een echte wandeling door de kern van Willemstad duurt echter niet veel langer dan ’n uur of twee. Maar u moet er dan toch nog wel een flinke tijd bij optellen als u over en langs de wallen gaat lopen. Dus, toch nog wel een heel dagprogramma.

Voor deel 2: klik hierop

Voor deel 3: klik hierop

Voor artikelen over Willemstad

Klik hierop

Kees Wittenbols.

April 2007

Home